سید احمد خمینی
|
| |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| لقب | احمد آقا، یادگار امام |
| تاریخ تولد | ۲۴ اسفند سال ۱۳۲۴ش |
| محل زندگی | قم، نجف، پاریس، لبنان |
| تاریخ وفات | ۲۵ اسفندسال ۱۳۷۳ش |
| محل دفن | حرم امام خمینی |
| شهر وفات | - تهران |
| خویشاوندان سرشناس | امام خمینی، سید مصطفی خمینی، سید حسن خمینی |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | محمد محمدی گیلان |
| فعالیت‌های اجتماعی-سیاسی | |
| سیاسی | مشاور و وصی امام خمینی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو شورای عالی امنیت ملی |
| اجتماعی | رئیس مرکز تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تولیت حرم امام خمینی |
سید احمد خمینی (۱۳۲۴-۱۳۷۳ش) دومین فرزندِ پسرِ امام خمینی است. تحصیلات حوزوی خود را در سال ۱۳۴۴ش در قم شروع کرد. پس از تبعید پدر و برادرش به عراق، سر حلقۀ ارتباطی میان نهضت اسلامی ایرانیان و امام خمینی داشت. وی قبل و پس از انقلاب اسلامی ایران، در مقام مشاور امام خمینی فعالیت می‌کرد. بعدها به عنوان رابط امام خمینی در جلسات شورای پنج نفرۀ مسئولان نظام جمهوری اسلامی ایران حاضر می‌شد. پس از درگذشت امام خمینی، سید احمد تولیت مرقد پدر را برعهده گرفت. عضویت در شورای عالی امنیت ملی، مجمع تشخیص مصلحت نظام و شورای عالی انقلاب فرهنگی، از سمت‌های وی پس از رحلت امام خمینی بود.
تحصیلات
او در ۲۴ اسفند سال ۱۳۲۴ ش در قم متولد شد. دورۀ تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در قم به پایان رساند و در سال ۱۳۴۳ش در رشتۀ طبیعیات دیپلم گرفت. سید احمد خمینی، شاگرد خصوصی محمد محمدی گیلانی در شرح منظومه بود.
رابط نهضت
پس از تبعید امام خمینی در ۱۳ آبان ۱۳۴۳ش به ترکیه و سپس نجف، و پس از دستگیری و تبعید سید مصطفی خمینی، سید احمد در کانون شبکۀ ارتباطی نهضت امام خمینی در ایران قرار گرفت که برای انتقال اخبار و اطلاعات به رهبر نهضت در آن اوضاع سیاسی اهمیت بسزایی داشت. او در اواخر سال ۱۳۴۴ ش مخفیانه به نجف رفت و پس از سه ماه، بنا به توصیۀ امام خمینی به ایران بازگشت، و از آن پس ارتباطات و فعالیت‌هایش تحت‌نظر مأموران امنیتی قرار گرفت.پس از آن به توصیۀ امام خمینی در حوزۀ علمیۀ قم به تحصیل علوم اسلامی مشغول شد.
حضور در نجف
در اواخر ۱۳۴۵ش، سید احمد برای دومین بار مخفیانه به نجف رفت و رسما وارد سلک روحانیت شد. همچنین در مدت توقف در نجف، در درس امام خمینی و برادرش سید مصطفی خمینی شرکت کرد. سید احمد، بنا به مسئولیتی که به عنوان رابط نهضت در ایران داشت، در تیر ۱۳۴۶ش به ایران بازگشت، مأموران ساواک او را دستگیر کردند و به اتهام اقدام بر ضد امنیت کشور بیش از یک ماه در زندان قزل قلعه زندانی گردید. او همچنین بار دیگر، هنگامی که مأموران امنیتی در آبان ۱۳۴۶ ش به منزل امام خمینی در قم حمله کردند دستگیر و بازداشت شد.
فعالیت‌های جدی برای نهضت
در این سال‌ها، فعالیت سیاسی سید احمد بیشتر از قبل شده بود. او به همراه عمویش، آیت الله مرتضی پسندیده، در ایام عزاداری، مجالس روضه‌خوانی را در بیت امام خمینی برپا می‌کرد و در این مجالس تلاش می‌نمود یاد ایشان را زنده نگهدارد. همچنین با طرفداران امام خمینی که جلساتی ترتیب می‌دادند، در ارتباط بود، از جمله با سید محمدرضا سعیدی، محمدرضا مهدوی کنی و فضل الله محلاتی.
سید احمد در این دوره، به دستور امام خمینی با خانوادۀ زندانیان سیاسی و تبعیدی‌های نهضت اسلامی، دیدار می‌کرد و کمک‌های مالی در اختیارشان قرار می‌داد. تکثیر و پخش اعلامیه‌های امام خمینی و رسیدگی به امور حوزۀ علمیۀ قم به کمک برخی از نزدیکان امام خمینی از دیگر فعالیت‌های وی در این سال‌ها بود. او در سال۱۳۴۸ش با دختر آیت الله سید محمد باقر سلطانی طباطبایی (۱۳۳۲-۱۴۱۸ق) ازدواج کرد.
سفر حج و آموزش نظامی
سید احمد برای سومین بار در سال ۱۳۵۲ ش به عراق و سپس به مکه رفت و پس از به جا آوردن مراسم حج به لبنان سفر کرد. در لبنان با امام موسی صدر و مبارزان ایرانی مقیم لبنان، از جمله دکتر مصطفی چمران، دیدار کرد. مدتی نیز در پایگاه نظامی که مصطفی چمران در لبنان برای آموزش مبارزان ایرانی ایجاد کرده بود، به فراگیری فنون نظامی پرداخت. در عراق، پس از مبادلۀ اخبار و اطلاعات، پیام‌ها و رهنمودهای جدیدی از امام خمینی دریافت کرد و در اوخر ۱۳۵۲ ش به ایران بازگشت.
درگذشت برادر و تحولات پس از آن
چهارمین سفر سید احمد به عراق، سوریه و لبنان مصادف با شهادت سید مصطفی در اول آبان ۱۳۵۶ ش بود. شهادت سید مصطفی سبب شد که سید احمد برنامه‌اش را تغییر دهد و در نجف بماند. امام خمینی در ۱۵ دی ۱۳۵۶ش، وی را رسماً به جای سید مصطفی وصی خود انتخاب کرد.
مهم‌ترین وظیفۀ سید احمد در این مرحله، مرتبط و فعال نگهداشتن شبکۀ گستردۀ نهضت امام خمینی در ایران و سایر نقاط جهان در پوشش زائران اماکن متبرکه، و پی گیری تحولات سیاسی و درگیری‌های مردم و مأموران حکومت پهلوی در ایران بود.
هجرت امام به فرانسه
پس از اوج گرفتن قیام مردم ایران در سال ۱۳۵۷ شمسی، محدودیت‌ها و فشارهای دولت عراق بر امام خمینی شدت گرفت و به محاصرۀ منزل امام خمینی در نجف اقدام کرد، که به تصمیم امام خمینی به ترک این کشور انجامید و سید احمد، امام خمینی را برای رفتن به فرانسه متقاعد کرد.
بازگشت به ایران
پرتلاش‌ترین دورۀ زندگی سید احمد، از این زمان تا بازگشت وی به همراه امام خمینی به ایران در ۱۲ بهمن ۱۳۵۷ بود. او در این مدت، نقش اساسی در برنامه ریزی‌ها، مصاحبه‌ها و دیدارهای امام خمینی با افراد، مبارزان و فعالان سیاسی ایران و رسانه‌های گروهی بر عهده داشت. وظیفۀ حفاظت از امام خمینی و حفظ شبکۀ ارتباطی نهضت اسلامی هم با وی بود.
در بازگشت امام خمینی به ایران، سید احمد ضمن شرکت در جلسات تصمیم‌گیری، وظیفه تنظیم ملاقات‌ها، انتقال پیام‌های امام، انعکاس لحظه به لحظۀ رخدادها و تحولات انقلاب به وی و حفاظت از جان ایشان را برعهده داشت. او در ۱۰ اسفند ۱۳۵۷ ش، همراه امام خمینی به قم رفت و در بهمن ۱۳۵۸ با رهبر انقلاب به تهران بازگشت و دورۀ دشوار تحولات نظام سیاسی و اجتماعی ایران وظایف خود را همچون پیش ادامه داد و هم زمان با دفاع از انقلاب و امام خمینی، به مقابله با دسیسه‌های مخالفان پرداخت.
فعالیتها پس از انقلاب
او در دورۀ پس از انقلاب، علاوه بر حمایت از دیدگاه‌ها و مواضع امام خمینی، به مناسبت‌های مختلف نظر و مواضع خود را اعلام می‌کرد
حمایت از دانشجویان خط امام
سید احمد در ماجرای تسخیر سفارت آمریکا در تهران در ۱۳ آبان ۱۳۵۸، از اولین افرادی بود که بر لزوم حمایت از اقدام دانشجویان اصرار ورزید.
سمت‌های او
سید احمد بارها از سوی مسئولان برای سمت‌های مختلف و مهم نامزد شد که به توصیۀ امام خمینی نپذیرفت. تنها انتصاب رسمی سید احمد، عضویت در شورای پنج نفرۀ مسئولان نظام بود که به عنوان رابط رهبر انقلاب در آن شرکت می‌کرد و خود نیز نظر مشورتی داشت.
دوران جنگ
سید احمد نقش مهم و فعالی در جریان جنگ تحمیلی عراق با ایران (شهریور ۱۳۵۹) داشت، از جمله: کسب اطلاعات دقیق روزمره از آخرین وضعیت نیروهای خودی و دشمن در جبهه‌های جنگ و اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه و موضع افراد و گروه‌ها در قبال امور و مسائل جنگ، تنظیم و جمع بندی آخرین اطلاعات از مواضع سیاسی و نظامی کشورهای خارجی و مجامع بین المللی و رسانه‌های گروهی کشورهای دیگر، رساندن به موقع همۀ اطلاعات به امام خمینی، ابلاغ پیام‌های سری و علنی امام خمینی به مدیران کشوری و لشکری و نهادها و سازمان‌ها، ارتباط مستمر با شورای عالی دفاع و فرماندهان نظامی، شرکت در جلسات شورا و مشاوره دادن به شورا و امام خمینی.
حزب جمهوری و مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی
سید احمد، پس از واقعه هفتم تیر ۱۳۶۰ (انفجار دفتر مرکزی حزب جمهوری اسلامی)، به عنوان نمایندۀ امام خمینی در شورای مرکزی حزب شرکت می‌کرد. وی همچنین نمایندۀ امام خمینی در مجمع تشخیص مصلحت نظام بود و در جلسات بازسازی مناطق جنگ زده که متشکل از رؤسای سه قوه بود، شرکت داشت. او همچنین سرپرست دفتر امام خمینی بود. با تأسیس مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی در ۱۷ شهریور ۱۳۶۷ ش، به فرمان امام خمینی، مسئولیت اداره و سیاست گذاری این مؤسسه به سید احمد واگذار گردید.
تولیت مرقد پدر
بعد از رحلت امام خمینی در ۱۴ خرداد ۱۳۶۸ ش، مجموعۀ بزرگ حرم به اهتمام سید احمد شکل گرفت. در این هنگام، سید احمد خمینی با اعلام حمایت از رهبری آیت‌الله خامنه‌ای، از وارد شدن به رقابت‌های سیاسی و جناحی خودداری و در حد توان برای ایجاد هماهنگی بین جناح‌ها تلاش کرد. او که از پذیرفتن سمت‌های رسمی اجرایی امتناع می‌ورزید، به توصیۀ آیت الله سید علی خامنه‌ای، عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی امنیت ملی و شورای عالی انقلاب فرهنگی را پذیرفت.
درگذشت
سید احمد خمینی در ۲۵ اسفند ۱۳۷۳ش، به دلیل عارضۀ قلبی در تهران درگذشت. او سه فرزند پسر به نام‌های حسن، یاسر و علی داشت.
شجره نامه
| تبارنامه سید روحالله خمینی | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
پانویس
- ↑ نیکبخت، آشنای غریب: مروری بر زندگانی و مبارزات مرحوم حاج احمد آقا خمینی از ولادت تا شهادت برادر، ص۶؛ ثقفی، مصاحبه با همسر گرامی حضرت امام خمینی، صص۳۵-۳۶؛ یادگار امام، صص۱-۳.
- ↑ گنجینه دل، ۱۳۷۴ش، ص۴۵۴؛ نگاه کنید به: ، خبرگزاری فارس.
- ↑ احمد خمینی، دلیل آفتاب، ص۲ف ثقفی، مصاحبه با همسر گرامی حضرت امام خمینی، ص۳۷
- ↑ رک: انصاری، مهاجر قبیلۀ ایمان، صص۳۱-۳۴.
- ↑ محتشمی، مصاحبه با حجت الاسلام و المسلمین سید علی اکبر محتشمی، ص۴۲۱.
- ↑ انصاری، مهاجر قبیلۀ ایمان، صص۳۵-۴۰، ۵۲-۵۳، ۷۷.
- ↑ تاریخ و محل شهادت: ۱۳۴۸ ش در زندان قزل قلعۀ تهران
- ↑ رک: یاران امام، به روایت اسناد ساواک، ج۱، صص۳۵۱، ۳۵۴.
- ↑ بروجردی، ص۸۸؛ خلخالی، ص۲۵۶.
- ↑ رک: احمد خمینی، مجموعه آثار یادگار امام حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، ج۱، صص۱۲۰-۱۲۱؛ خامنه‌ای، ص۱۶.
- ↑ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، پرونده امام خمینی، ش ۸۸۰، ص۵۳، ش ۸۴۶، صص۷۰-۷۱.
- ↑ مصطفوی، صص۱۰۱-۱۰۲.
- ↑ پرتال امام خمینی۱۳۹۷/۱۲/۲۵
- ↑ رک: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، پروندۀ امام خمینی، ش ۸۵۹، صص۳۷-۴۴. احمد خمینی، مجموعه آثار، ج۱، ص۱۲۰؛ انصاری، صص۸۵-۸۶.
- ↑ یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۱۱، ص۳۲۶؛ انصاری، صص۱۰۰-۱۰۴؛ امام خمینی، وعدۀ دیدار، صص۷۷-۷۸.
- ↑ رک: یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۲، صص۲۸۶، ۳۴۴؛ انصاری، صص۱۰۵-۱۰۶؛ طباطبائی، ج۱، صص۳۶۰ به بعد.
- ↑ احمد خمینی، مجموعه آثار، ج۱، صص۹۳-۱۰۰، ۵۶۸-۵۶۹؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی، آرشیو، پروندۀ امام خمینی، ش ۸۴۹، صص۱۸-۲۴، ش ۸۷۷، صص۱۶-۱۷؛ برای آگاهی بیشتر از نقش سید احمد در انتخاب پاریس رک: امام خمینی، صحیفۀ انقلاب، ص۳۸.
- ↑ رک: انصاری، صص۱۲۰-۱۲۲؛ طباطبائی، ج۱، صص۳۶۳- ۳۶۶، ج۳، صص۴۱-۴۴، ۱۱۹، ۱۴۷، و جاهای دیگر.
- ↑ رک: امام خمینی، کوثر، ج۳، ص۴۲۵.
- ↑ یادگار امام، صص۸۱-۸۲.
- ↑ برای نمونه‌ای از دیدگاههای او در زمینه‌های ولایت فقیه، شوراها، مجلس خبرگان و غیره رک: احمد خمینی، مجموعه آثار یادگار امام حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، ج۱، صص۲۹-۵۱، ۵۷-۵۹.
- ↑ احمد خمینی، مجموعه آثار یادگار امام حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، ج۱، صص۶۳-۶۴؛ انصاری، مهاجر قبیلۀ ایمان: نگاهی به زندگی نامۀ یادگار امام حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، ص۱۵۸.
- ↑ رک: انقلاب اسلامی، ش ۳۱۱، ۱ مرداد ۱۳۵۹، ص۱؛ امام خمینی، صحیفۀ نور، ج۱۲، ص۲۶۰؛ هاشمی رفسنجانی، ۱۳۷۸ش، ص۲۴۶.
- ↑ هاشمی رفسنجانی، عبور از بحران: کارنامه و خاطرات ۱۳۶۰ هاشمی رفسنجانی، صص۳۰-۳۱؛ «حاج احمد آقا: جسور، خلاق و مورد اعتماد امام » (مصاحبه)، صص۴۰- ۴۱.
- ↑ انصاری، مهاجر قبیلۀ ایمان: نگاهی به زندگی نامۀ یادگار امام حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، ص۱۹۲؛ رضایی، «حاج احمد آقا، ناشناخته ماند» (مصاحبه)، صص۳۲- ۳۴.
- ↑ رک: امام خمینی، صحیفۀ نور، ج۲۰، صص۳۶- ۳۹؛ روحانی، «خاطرات حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی» در گنجینۀ دل، ص۳۲۴؛ انصاری، مهاجر قبیلۀ ایمان: نگاهی به زندگی نامۀ یادگار امام حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، صص۲۰۲- ۲۰۳.
- ↑ انصاری، مهاجر قبیلۀ ایمان: نگاهی به زندگی نامۀ یادگار امام حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، صص۲۶۴- ۲۶۸.
- ↑ انصاری، مهاجر قبیلۀ ایمان: نگاهی به زندگی نامۀ یادگار امام حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، صص۲۷۶- ۲۷۷.
- ↑ احمد خمینی، مجموعه آثار یادگار امام حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، ج۲، صص۲۳۲- ۲۳۴.
- ↑ انصاری، مهاجر قبیلۀ ایمان: نگاهی به زندگی نامۀ یادگار امام حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، ص۲۳۴.
- ↑
منابع
- علاوه بر اسناد مذکور در متن، موجود در آشیو مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- امام خمینی، صحیفۀ انقلاب: وصیت نامۀ سیاسی – الهی رهبر کبیر انقلاب اسلامی و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، تهران، ۱۳۶۸ ش.
- همو، صحیفۀ نور، تهران ج۱۲، ۱۳۶۱ ش، ج۲۰، ۱۳۶۹ ش.
- همو، کوثر: مجموعه سخنرانی‌های حضرت امام خمینی، تهران ۱۳۷۳ – ۱۳۷۴ ش.
- همو، وعدۀ دیدار: نامه‌های حضرت امام خمینی به حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، تهران، ۱۳۷۶ ش.
- انصاری، حمید، مهاجر قبیلۀ ایمان: نگاهی به زندگی نامۀ یادگار امام حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، تهران، ۱۳۷۵ ش.
- بروجردی، محمود، «گفتگو با دکتر محمود بروجردی »، در گنجینۀ دل: مجموعه خاطرات یاران در وصف یادگار امام حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۵ ش.
- ثقفی، بتول، «مصاحبه با همسر گرامی حضرت امام خمینی»، در همان.
- خامنه‌ای، علی، «مصاحبه با رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه‌ای به مناسبت اولین سالگرد رحلت یادگار امام »، در همان.
- خلخالی، صادق، «مصاحبه با ایت الله صادق خلخالی »، در همان.
- خمینی، احمد، دلیل آفتاب: خاطرات یادگار امام، تهران ۱۳۷۵ ش.
- همو، مجموعه آثار یادگار امام حجت الاسلام و المسلمین حاج سید احمد خمینی، تهران، ۱۳۷۴ ش.
- رضایی، محسن، «حاج احمد آقا، ناشناخته ماند» (مصاحبه)، ندا، ش ۱۵ (بهار ۱۳۷۴).
- روحانی، حسن، «خاطرات حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی» در گنجینۀ دل، همان.
- طباطبائی، صادق، خاطرات سیاسی – اجتماعی دکتر صادق طباطبائی، تهران ۱۳۷۸ ش.
- محتشمی، علی اکبر، «مصاحبه با حجت الاسلام و المسلمین سید علی اکبر محتشمی »، در گنجینۀ دل، در همان.
- مصطفوی، فریده، «مصاحبه با خانم فریده مصطفوی »، در همان.
- موسوی، میر حسین، «حاج احمد آقا: جسور، خلاق و مورد اعتماد امام (ره)» (مصاحبه)، ندا، ش ۱۵ (بهار ۱۳۷۴).
- نیکبخت، رحیم، «آشنای غریب: مروری بر زندگانی و مبارزات مرحوم حاج احمد آقا خمینی از ولادت تا شهادت برادر »، اطلاعات (ضمیمه)، ش ۲۲۱۵۶ف ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ ش.
- هاشمی رفسنجانی، اکبر، عبور از بحران: کارنامه و خاطرات ۱۳۶۰ هاشمی رفسنجانی، به اهتمام یاسر هاشمی، تهران ۱۳۷۸ ش.
- همو، «مصاحبه با ایت الله هاشمی رفسنجانی ریاست محترم جمهوری اسلامی »، در گنجینۀ دل، همان.
- یاد یادگار امام، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۰ ش.
- یاران امام به روایت اسناد ساواک، ج۱: شهید آیت الله سید محمد رضا سعیدی، تهران، وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۶ ش، ج۲: شهید آیت الله حاج شیخ محمد صدوقی، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۷ ش، ج۱۱: شهید سرفراز دکتر مصطفی چمران، تهران: وزارت اطلاعات، مرکز بررسی اسناد تاریخی، ۱۳۷۸ ش.
پیوند به بیرون
- مدفونان در حرم امام خمینی
- روحانیان فعال در انقلاب اسلامی ایران
- اعضای مجمع تشخیص مصلحت نظام ایران
- نمایندگان امام خمینی در نهادهای جمهوری اسلامی ایران
- زندانیان حکومت پهلوی